Een geïntegreerde aanpak is van het grootste belang.

Samenvatting:

De discussie die gevoerd wordt over homeopathie is niet altijd zuiver, soms uit onvermogen en soms met opzet. Oorzaak is onder andere dat de uitgangspunten van de homeopathie ver weg liggen van de bekende opvattingen. Hypotheses zullen in alle openheid wetenschappelijk getoetst moeten worden. Een aantal gangbare argumenten tegen homeopathie wordt ontzenuwd.

Wetenschap is gebouwd op twee pijlers: theorie en praktijk. Onderzoek heeft als functie hypotheses te toetsen en is de manier om de praktijk te evalueren en op zijn waarde te schatten. Vruchtbare wetenschap is in het algemeen het resultaat van een wisselwerking tussen theorie en praktijk. Zowel een theorie als het resultaat van een onderzoek kunnen tot diepgaande discussies leiden. De kunst is dan om tegelijkertijd èn kritisch te zijn èn met een open blik om te gaan met de verschillen van inzicht. In het ideale geval is dan een verdieping van de wetenschap en vergroting van begrip het gevolg.

Het komt geregeld voor dat theorie en praktijk op gespannen voet staan. Dit spanningsveld op zich is gezond: het kan leiden tot nieuwe inzichten en oplossingen. Zo bleef Albert Einstein maar vragen stellen over problemen binnen de natuurkunde. Hierdoor kwam hij uiteindelijk tot zijn relativiteittheorie. Deze theorie ging echter zo ver buiten de gebaande paden, dat de bestaande wetenschap zich verzette. Op zich is die weerstand goed mits gevoerd op een wetenschappelijke manier. Oorzaken van die weerstand zijn niet alleen al het feit dat het nieuwe niet past in de gevestigde overtuigingen maar ook dat het min of meer persoonlijke belangen aantast. En dit laatste is een gevaar voor de inhoudelijke discussie. Zo werd er ook bij Albert Einstein op de persoon gespeeld of werd zijn theorie zonder duidelijke argumenten belachelijk gemaakt. Deze weerstand heeft er zelfs toe geleid dat de Nobelprijs die Einstein kreeg niet voor zijn relativiteitstheorie was, maar voor het makkelijker te accepteren maar veel minder omvattende  foto-elektrisch effect!

Met homeopathie is er iets dergelijks aan de hand. Net als Albert Einstein zocht Samuel Hahnemann oplossingen voor een problematiek. Hij was arts en zag veel bijwerkingen van de toenmalige geneeskunde. Hij zocht naar een manier om de schadelijke effecten van medisch ingrijpen en medicatie te verminderen of te vermijden en de effectieve kant ervan te behouden. Hij kwam uit op homeopathie, en de successen in de praktijk waren een eerste aanwijzing voor de effectiviteit. Er waren artsen die dit zagen en de homeopathie verder ontwikkelden, vaak met grote successen in de praktijk. Tegelijkertijd groeide de weerstand. En ook hier werd en wordt de argumentatie niet altijd even wetenschappelijk gevoerd.

Een belangrijke reden waarom dit gebeurt is het verschil van paradigma, een term geïntroduceerd door de wetenschapsfilosoof Thomas Kuhn. Simpel gezegd betekent dit dat datgene wat niet binnen je denkraam past primair wordt afgewezen. Je moet er dus moeite voor doen om open te staan voor iets dat buiten je begrippenkader valt. Er is psychologisch onderzoek naar gedaan, en het blijkt dat als iemand met een totaal vreemde aanpak wordt geconfronteerd dit in de hersenen dezelfde reactie oproept als wanneer iemand met een getrokken mes op je afkomt. Denken met de vereiste wetenschappelijke distantie is dan moeilijk.

Een andere reden is dat niet iedereen altijd even oprecht is. Dit is niet altijd makkelijk te herkennen. Een aanwijzing kan zijn dat iemand niet echt open en nieuwsgierig is, maar een discussie steeds een bepaalde richting op wil krijgen. Ook zie je dan vaak dat gebruik gemaakt wordt van niet wetenschappelijke argumenten, maar van simplificaties en emoties, en ook wel van onwaarheden.

Een aantal ondeugdelijke argumenten op een rijtje:

1: “Homeopathie is nooit bewezen”

Zoals eerder is aangegeven in onze nieuwsbrieven is er wel degelijk onderzoek met een positieve uitkomst over homeopathie. Dit onderzoek is kwalitatief goed en betrouwbaar. Zo is er de biggenstudie van Camerlink en Ellinger, die ook op de faculteit diergeneeskunde gebruikt werd als voorbeeld van goed onderzoek. Het lijkt er op dat mensen die beweren dat het onderzoek niet correct is uitgevoerd, òf niet op de hoogte zijn, òf onzuiver dan wel kwaadwillend zijn.

2: “Er zit niets in dus het kan niet werken”

Dit argument is gebaseerd op het feit dat homeopathische middelen vaak zo ver verdund (en geschud) worden dat er statistisch gezien geen molecuul meer inzit. Dan klinkt zo’n gevolgtrekking rationeel en logisch, maar de conclusie is voorbarig. Een dergelijk middel blijkt zich zowel in de praktijk als fundamenteel natuurkundig anders te gedragen dan een “leeg” middel of placebo, zoals onderzoek heeft aangetoond. Blijkbaar is er meer aan de hand. Wetenschappelijk gezien is dat nu juist zeer interessant! Inmiddels zijn er hypothesen die getoetst worden. Zo zou het bijvoorbeeld om nanopartikels kunnen gaan, of zou erop een of andere manier informatie overgebracht worden op het oplosmiddel. Een argument voor het laatste is dat na het koken van een homeopathisch middel de effecten verdwijnen.

Daarbij komt dat een effect niet altijd een chemische oorzaak hoeft te hebben, zo zijn er in het lichaam ook natuurkundige effecten merkbaar.

3: “Het effect van een  homeopathisch middel is een placebo effect”

Uit onderzoeken is duidelijk geworden dat dit niet zo is. In de praktijk is dit al langer bekend. Vaak wordt vergeten dat homeopathie wordt ingezet bij ernstige en heftige ziekten, zoals cholera, en dat er grote aantallen mensen met succes homeopathisch behandeld zijn en worden. Zo zijn er in India meer dan 150.000 homeopathische artsen.

Een voorbeeld uit het verleden: de Spaanse griep in 1918/1919 eiste veel slachtoffers. Belangrijkste doodsoorzaak was een complicerende longontsteking. Als een patiënt een longontsteking kreeg was de kans op overlijden 40 tot 45 procent. In die tijd waren er in Amerika bijna 100 homeopathische ziekenhuizen. Zoals alle ziekenhuizen hielden die van staatswege bij wat de effecten waren van hun behandelingen. Het blijkt dat tijdens deze epidemie de sterfte in de homeopathische ziekenhuizen tussen de 4 en de 8 procent lag, een enorm verschil. Het gaat hier om grote aantallen, tienduizenden mensen.

4: “Het werkingsmechanisme is onduidelijk(, dus we gebruiken het niet).”

Ook dit argument is ondeugdelijk. Er worden vaker dingen gebruikt die we niet begrijpen. Bijvoorbeeld nanotechnologie en het feit dat twee microscopische kleine deeltjes die verbonden waren verbonden blijven. Om op dat laatste in te gaan: het blijkt dat als we de spin (zeg maar draai) van het ene deeltje veranderen, de spin van het andere ook direct verandert, ook al is dat andere deeltje duizenden kilometers verwijderd!

Reden genoeg dus om homeopathie verder te ontwikkelen, vooral ook omdat de belangen voor de patiënten groot zijn: homeopathie is een effectieve, duurzame en elegante geneeswijze. De  reguliere geneeskunde heeft ons veel gebracht, maar kan niet alles. Een geïntegreerde aanpak is van het grootste belang.